Osobnicza wrażliwość owłosionej skóry głowy na bodźce zewnętrzne skłania do refleksji opartej na metaanalizie. Złożoność specyficznych potrzeb klienta trychologicznego pokazują jak ważne jest interdyscyplinarna koncepcja terapii trychologicznej. Swoją wiedzę i kompetencje zawodowe łączą specjaliści z sektora nauk medycznych, kosmetologicznych i fryzjerskich. Trychologia zabiegowa obejmuje zasięg problematyki związanej z dolegliwościami dotyczącymi owłosionej skóry głowy, zmian w strukturze, grubości łodygi włosa, problemami na podłożu wypadania włosów oraz łysień.
Zmiany w obrazie skóry głowy analizowane są w oparciu o dane wyników laboratoryjnych, obrazu trichoskopowego, a także badania mikologicznego i mykologicznego. Jednym z kluczowych objawów zaburzenia SIS (skin immune system) w obszarze skóry, w tym owłosionej skóry głowy jest nieprawidłowe uwodnienie skóry. Zaburzone są procesy metaboliczne zachodzące na poziomie skóry właściwej. Jednym z symptomów zaburzonej mikrobioty skóry jest świąd. Kluczową rolę w zaburzaniu prawidłowej dla jednostki mikrobioty skóry ma stosowanie kosmetyków, detergentów, środków dezynfekujących oraz leków, których składniki często negatywnie wpływają na wzrost grzybów i bakterii. Owłosiona skóra głowy pokryta jest mniej niż 1 mln CFU/cm.1
Często niwelowanie zmian na owłosionej skórze głowy oparte jest na farmakologii. Mikroorganizmy występujące w przewodzie pokarmowym mogą również regulować metabolizm związków zawartych w pożywieniu i w lekach. Związki te są następnie wchłaniane do krwioobiegu i wykazują określone właściwości biologiczne. Dietetycy kliniczni zajmujący się pacjentem trychologicznym zwracają uwagę na wzbogacenie diety o takie związki jak: cynk, biotyna, żelazo, witamina D3, selenu, a także aminokwasu egzogennego, tryptofanu. Związki niacyny, takich jak kwas nikotynowy (NA) występuje obficie w diecie2. Niezbędne jest także wzbogacenie flory bakteryjnej probiotykami, i prawoskrętnym kwasem mlekowym. Szczególnie ważne jest uzupełnienie szczepów bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, gdyż to właśnie one tworzą zdrową florę bakteryjną. Kwas mlekowy jest doskonałym wsparciem dla jelit i wątroby, utrzymuje zdrowe środowisko jelitowe, prawidłowy poziom jego pH i usprawnia trawienie, dodatkowo wspomaga detoksykację i odkwasza organizm, korzystnie działając przy tym na mózg i lepsze samopoczucie klientów.3
Tryptofan wpływa na produkcję serotoniny. Jak się okazuje, tryptofan może obniżać uwalnianie do krwi kortyzolu w reakcjach stresowych. Oczywiście duże ilości stresogennych substancji krążących w ciele zmienia ścieżkę przetwarzania tryptofanu na serotoninę, otwierając tym samym przekształcanie tryptofanu na kinureninę4. Tym samym wczesna edukacja na temat odpowiedniej diety jest niezbędna do utrzymania dobrostanu psycho-fizycznego. Do przykładowych diet wpływających na naszą odporność jest dieta śródziemnomorska oraz dieta makrobiotyczna.
Do podstaw zdrowej owłosionej skóry głowy należy także jej poziom uwodnienia i ukrwienia. Naczynia krwionośne bezpośrednio połączone z brodawką włosa są bezpośrednią drogą do odżywienia i dotlenienia włosa.
Poprawa ślizgu tkankowego w obrębie głowy i karku warunkuje wyższą skuteczność zabiegów trychologicznych.
Powięź głowy obszarem diagnostyki i terapii trychologicznej
Dobór odpowiednik technik relaksacji pozwala zmniejszyć restrykcje tkankowe powodujące ból, parastezje, świąd, zaburzenia czucia lub uczucie ściągania. Zatrzymam się przy nadwrażliwości dotykowej. Rejestracja bólu zachodzi za pomocą nocyceptorów oraz dedykowanych włókien nerwowych (czyli ścieżek przekażnictwa impulsu nerwowego). Dzięki receptorom bólu mózg informowany jest o niebezpieczeństwie w sposób indywidualny i precyzyjny. Odczuwanie bólu i jego interpretacja są niezwykle ważnym aspektem komunikacyjnym z pacjentem w praktyce zabiegowej.
Nocyceptory są wolnymi zakończeniami nerwowymi, które są najmniej wyspecjalizowanymi receptorami somatycznymi. Związane są z odczuwaniem „szorstkiego” dotyku, bólu oraz temperatury. Osoby z przeczulicą skóry głowy, okolicy skroniowej u nasady włosów, okolicy łuku brwiowego, pojawiają się w gabinecie z prośbą o zmniejszenie nadwrażliwości skóry na dotyk.
Zmierzają się z podstawowym problemem utrzymania higieny i estetyki włosów. Ból sprawia mycie głowy, codzienne czesania, nakładanie czapki na głowę. Są to już pacjenci niejednokrotnie objęci opieką farmakologiczną. Unerwienie skóry owłosionej różni się zasadniczo od unerwienia skóry gładkiej. Receptory te wyróżnia wyjątkowa wrażliwość na najdelikatniejszą stymulację, przy czym są bardziej czułe na ruch wzdłuż powierzchni ciała niż na ucisk. Mechanoreceptory zlokalizowane są w mieszku włosowym, w którym kombinacje różnego rodzaju włókien nerwowych oplatają włos. Struktura włókien składa się z zakończeń lancetowatych. W nabłonku mieszka włosowatego mogą znajdować się komórki Merkla tworzące domenę dotykową, która sygnalizuje uginanie się włosa. Pomiędzy mieszkami włosów w skórze znajdują się wolne zakończenia nerwowe oraz tarczki Merkla 5.
Ma to wpływ na podstawowy problem odbioru bodźców zewnętrznych takich jak: dotyk, rozczesywanie włosów czy upięcie fryzury. Znajomość funkcjonalnych połączeń oraz normalizacja ewentualnych zaburzeń ruchomości pomiędzy poszczególnymi mięśniami, warstwami powięzi, jest istotnym elementem terapii pacjentów z nadwrażliwością czucia skóry głowy i twarzy. Przewlekłe przeciążenia w odcinku szyjnym kręgosłupa, w układzie narządu żucia, blizny, wpływają na zmniejszenie ruchomości poszczególnych warstw powięzi i tkanek miękkich.
Ruch tkanek w strukturze powięziowo-mięśniowej
Powięź traktowana jest jako włóknista tkanka łączna, sieć, która łączy całe ciało w jedną strukturę od podstawy stóp po sklepienie czaszki, od skóry w głąb po najmniejsze wewnętrzne struktury ciała. Właściwości dynamiczne włókienek kolegenowych ułatwiają ruch6. Pociągnięte włókienka wydłużają się. Potrafią poruszać się niezależnie od siebie, a przede wszystkim mają zdolność rozdzielenia się w celu wytworzenia nowych przestrzeni, które absorbują siły mechaniczne na obwodzie. W układzie powięziowym informacje przekazywane są w sposób mechaniczny, poprzez kompresje i napięcie7.
Rozumienie plastyczności powięzi
Wszelkie zrosty, blizny, sklejenie tkanek pomiędzy skórą właściwą a powięzią powierzchowną mogą zaburzać mechanizm odpływu chłonki, przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, a także stanowić źródło chronicznego bólu. Jednym z istotnych czynników wpływających na utratę elastyczności tkanki łącznej jest mała aktywność ruchowa i nadmierna ekspozycja ciała na promienie UV. Wolne rodniki przyczyniają się m.in. do uaktywnienia enzymów proteolitycznych z grupy metaloproteinaz (matrix metalloproteinases, MMP), które mają zdolność degradacji kolagenu, włókien elastycznych oraz innych białek znajdujących się w obrębie tkanki łącznej8.
Cel masażu w obszarze głowy i szyi w zabiegach trychologicznych
- uwalnianie napięć powięziowo-mięśniowych w obszarze głowy i szyi
- neutralizowanie wrażliwości tkanek na bodziec (u pacjentów cierpiących na neuralgie i przeczulicę skóry głowy)
- poprawa mikrokrążenia w skórze głowy
- uruchomienie mechanizmu naturalnego drenażu chłonki z obszaru głowy i szyi
Algorytm postępowania wybranych technik masażu powięziowego głowy
Rozluźnienie powięzi głowy na poziomie kresy karkowej dolnej w celu uruchomienia naturalnego drenażu limfatycznego tkanek miękkich.
Ze względu na obecność przyczepów mięśni: czworobocznego, płatowatego głowy, mostkowo-obojczykowo-sutkowego – wykorzystujemy obszar głowy na poziomie kresy karkowej górnej w celu rozluźnienia i poprawy mikrokrążenia w strukturze powięziowo-mięśniowej głowy. Wykorzystujemy również techniki terapii punktów spustowych na poziomie mm. skroniowych, techniki rozluźnienia powięziowo-mięśniowego na poziomie połączeń czaszkowych. U osób, które nie mają w danym czasie przeczulicy skóry można wprowadzić technikę mikro sprężynowania włosów w celu poprawy mikrokrążenia skóry głowy.
Uwagi: W trakcie pracy technikami neuromasażu nie stosuje się środka poślizgowego. Ważna jest dynamika pracy ciała terapeuty (pracuje z wykorzystaniem długiej i krótkiej dźwigni). Po zastosowaniu relaksacji powięzi głowy wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych, przechodzimy do technik rozciągania wielokierunkowo.
Silniejszy ucisk wykorzystywany jest przy rozluźnianiu punktów spustowych w celu zahamowania mikromięśniowego skurczu. Kiedy już włókno mięśnia zostaje przestawione na niższy poziom napięcia, można wrócić do delikatniejszych form pracy. Techniki neuromasażu odnoszą się zarówno do receptorów czucia powierzchownego, co skutkuje miejscową relaksacją tkanki łącznej, jak i do receptorów czucia głębokiego znajdujących się w przyczepach mięśni posturalnych.
Poniżej wizualizacja wybranych techniki pracy9.
Współautorka: mgr Weronika Ciszak – Dietetyk kliniczny, trycholog, Wykładowca Wyższej Szkole Edukacji i Terapii im. K.Milanowskiej w Poznaniu. Właścicielka Gabinetu Belleza, Centrum Zdrowia i Kosmetologii w Poznaniu.
Autorka: dr n społ. kosmetolog Sława Połoczańska-Godek. Specjalizuje się w terapii twarzy i promocji zdrowia. Autorka książki Neuromasaż, Zdrowie i estetyka twarzy. (2021), Wyd. WSEIT, Poznań. Adiunkt w Wyższej Szkole Edukacji i Terapii im K.Milanowskiej w Poznaniu. Właścicielka Specjalistycznego Gabinetu Neuromasażu i estetyki twarzy dla dzieci i dorosłych w Poznaniu.
Bibliografia:
1 J. Gołąb, M. Jakóbisiak, i wsp.W. Lasek(2003), Immunologia, Wyd. PWN, W-wa
2 Yael Adler.,(2017), ”Skóra. Fascynująca historia”., Wyd JK.
3 M. Mosley., „Jelita wiedza lepiej”(2018), Wyd. Otwarte
4 David Perlumetter MD, Austin Perlumetter MD, Kristin Loberf., „Móżg na detoksie. Oczyścic swój umysł, by sprawniej myśleć, wzmocnić relacjei znaleźć szczęście. Wyd. Sensus. 2020
5 Abraira V.E.,Gint D.D., The sensory Neurons of Touch, „Neuron” 2013, 79 (4)
6 Schleip R, Findley T.W., Chaitow L, Huijng P.A., (2012), Fascia: the tensional network of the human body. Wyd. Churchil Livingstone T.1.
7 Jean-Claude Guimberteau J-C.,Armstrong C., (2017), Architektura żywej powięzi człowieka. Pozakomórkowa matryca i komórki przedstawione przez endoskopię., Wyd. Virgo.
8 Michał Rogowski-Tylman, Joanna Narbutt, Anna Woźniacka, Aleksandra Lesiak, Udział metaloproteinazy-8 oraz ścieżki TGF-β/Smad w fotostarzeniu skóry, https://journals.viamedica.pl/forum_dermatologicum/article/view/48279/37315
9 Sława Połoczańska-Godek(2021) Neuromasaż, Zdrowie i estetyka twarzy. Wyd. WSEIT, Poznań.
