Łysienie rozlane u młodej kobiety

Hair : Therapy & Transplantation Piraccini i Alessandrini, Hair Ther Transplant 2014, 4:2

DOI: 10.4172/2167-0951.1000122

Łysienie rozlane u młodej kobiety

Autor: Bianca Maria Piraccini* i Aurora Alessandrini
Katedra Chorób Wewnętrznych, Geriatrii i Nefrologii, Oddział Dermatologii, Uniwersytet w Bolonii, Bolonia, Włochy

Wstęp

Łysienie plackowate rozlane [ang. alopecia areata incognita, diffuse alopecia areata] jest podtypem łysienia plackowatego [ang. alopecia areata], który charakteryzuje się intensywnym i rozlanym wypadaniem włosów bez obecności typowych ognisk wyłysienia i ostrego początku.
Z klinicznego punktu widzenia łysienie plackowate rozlane jest bardzo podobne do łysienia telogenowego [ang. telogen effluvium] lub łysienia androgenowego [ang. androgenic alopecia], więc z tego powodu w dużej liczbie przypadków stawiane jest niewłaściwe rozpoznanie i tylko w dermatoskopii lub w badaniu histopatologicznym można zobaczyć typowy obraz łysienia plackowatego.
Rokowanie na ogół jest korzystne, szczególnie w porównaniu z poszczególnymi wariantami łysienia plackowatego.

Opis przypadku

Przedstawiamy przypadek 21-letniej kobiety, która zgłosiła się do nas z objawami ostrego rozlanego wypadania włosów, które trwało od około 5 miesięcy. Chora zaobserwowała również istotne ścieńczenie włosów. Pacjentka była zdrowa i zaprzeczyła, aby w ostatnich miesiącach wystąpiły u niej takie zdarzenia jak stres psychiczny, wysoka gorączka lub szybka utrata masy ciała. U pacjentki nie występowało niedożywienie, ani zaburzenia tarczycy. W wywiadzie stwierdzono zespół policystycznych jajników z prawidłowym stężeniem hormonów. W wywiadzie rodzinnym stwierdzono występowanie łysienia androgenowego u mężczyzn w rodzinie. Badanie kliniczne owłosionej skóry głowy wykazało umiarkowaną gęstość włosów (Rycina 1). Brwi, rzęsy i owłosienie ciała oraz paznokcie w normie.

Ryc. 1: Objawy kliniczne: rozlane ścieńczenie włosów bardziej widoczne na zależnej od androgenów owłosionej skórze głowy.
Ryc. 2: Wideo dermatoskopia owłosionej skóry głowy przedstawiająca żółte kropki, zminiaturyzowane włosy i krótkie odrastające włosy.

Test pociągania [ang. pull test] dał wynik pozytywny we wszystkich pięciu badanych obszarach owłosionej skóry głowy: po zastosowaniu łagodnego pociągania, można było usunąć kilka włosów (w sumie 15 włosów z całej owłosionej skóry głowy, 2 dni po ostatnim myciu szamponem). Badanie mikroskopowe usuniętych włosów wykazało, że korzenie są w fazie telogenu i mają różny stopień dojrzałości oraz, że obecny jest dystroficzny korzeń w fazie anagenu. Wideodermatoskopia [ang. videodermoscopy] (VDS) (dermatoskop FotoFinder, oprogramowanie ekranu dotykowego, Bad Birnbach, Niemcy) wykazała obecność okrągłych żółtych kropek o różnych rozmiarach i dużą liczbę krótkich (<1 cm) odrastających włosów obecnych na wszystkich obszarach owłosionej skóry głowy (Rycina 2). Na zależnych od androgenów obszarach owłosionej skóry głowy stwierdzono, że ponad 20% łodyg włosów posiada różną średnicę. Na wybranym za pomocą wideodermatoskopu obszarze owłosionej skóry wierzchołka głowy, gdzie obecne były żółte kropki, wykonano trepanobiopsję o średnicy 5 mm. Przekroje pionowe wykazały obecność łagodnego limfocytarnego nacieku w skórze właściwej, obecność mieszków włosowych włosów pierwotnych [meszkowych], obecność mieszków włosowych w fazie katagenu i obecność jednostek włosowych w okresie telogenu z towarzyszącą brodawką włosową [ang. telogen germinal unit]; przekroje poprzeczne wykazały zmniejszoną liczbę mieszków włosowych włosów końcowych ze zwiększoną liczbą mieszków włosowych włosów pierwotnych [meszkowych] w fazie anagenu (zminiaturyzowanych) i katagenu, oraz obecność jednostek włosowych w okresie telogenu z towarzyszącą brodawką włosową [ang. telogen germinal unit] z umiarkowanym naciekiem limfocytarnym wokół mieszków włosowych (Rycina 3). Wynik badania histopatologicznego potwierdził rozpoznanie łysienia plackowatego rozlanego.
Pacjentka była leczona za pomocą skojarzonej terapii miejscowej obejmującej: steryd przeznaczony do stosowania miejscowego (klobetazol w postaci piany na skórę, raz na dobę) i minoksydyl 2% w płynie (1 ml dwa razy na dobę). Po 6 i 12 miesiącach zaobserwowano postępujący, rozsiany odrost włosów i równoczesną poprawę wyników dermatoskopii, ze znacznym wzrostem średnicy włosów i redukcją liczby żółtych kropek (Rycina 4).

Ryc. 3 – Badanie histopatologiczne na przekroju poprzecznym widać zredukowaną liczbę włosów końcowych, obecność włosów w fazie katagenu i telogenu.
Ryc. 4 – Widoczny odrost włosów u naszej pacjentki po 6 miesiącach leczenia.

Dyskusja

Utrata włosów bardzo często występuje u kobiet w każdym wieku. Może wystąpić w postaci nasilonego wypadania włosów lub w postaci rozlanego, ogniskowego lub zlokalizowanego w określonych obszarach ścieńczenia włosów. We wszystkich wypadkach jest związane z ciężkim stresem psychologicznym i obniżeniem pewności siebie, które nie jest proporcjonalne do stopnia ciężkości utraty włosów. Diagnostyka różnicowa obejmuje kilka typów łysienia bliznowaciejącego i niebliznowaciejącego, a najczęściej występujące przyczyny to łysienie telogenowe i łysienie androgenowe. Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu i badania klinicznego z wykorzystaniem technik diagnostycznych takich jak test pociągania i wideodermatoskopia, a czasami badanie histopatologiczne.
Łysienie plackowate rozlane [ang. Alopecia Areata Incognita – AAI, diffuse alopecia areata] to rzadko występujące schorzenie, które częściej występuje u kobiet i charakteryzuje się rozlanym wypadaniem włosów w fazie telogenu z widocznym ścieńczeniem włosów i brakiem typowych ognisk wyłysienia. Objawy kliniczne łysienia plackowatego rozlanego mogą być podobne do objawów łysienia telogenowego [ang. Telogen Effluvium, TE] lub łysienia androgenowego [ang. Androgenetic Alopecia, AGA]. Łysienie androgenowe jest najczęściej występującą postacią wypadania włosów, które występuje zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, i charakteryzuje się postępującą redukcją średnicy włosów, ich długości i pigmentacji w przypadku lokalizacji na zależnych od androgenów obszarach owłosionej skóry głowy. Łysienie telogenowe charakteryzuje się wypadaniem włosów w fazie telogenu i jest ono spowodowane zaburzeniami cyklu włosowego. Pacjenci zgłaszają dobową utratę włosów na poziomie około 100-200 włosów w fazie telogenu, a wypadanie włosów może być spowodowane przez choroby układowe, leki, gorączkę, różne rodzaje stresu, utratę masy ciała, niedobór żelaza i witamin, stany zapalne owłosionej skóry głowy lub przerwanie stosowania doustnych leków antykoncepcyjnych.
Natomiast we wszystkich przypadkach łysienia plackowatego rozlanego na ogół występują rozlane zmiany owłosionej skóry głowy, podobnie jak w ostrym łysieniu telogenowym. Ostatnio Park i wsp. opisali dwa przypadki miejscowego ścieńczenia włosów na obszarze owłosionej skóry głowy bez obecności ognisk wyłysienia, więc przypadki te określili jako „ograniczone łysienie plackowate rozlane” [ang. „alopecia areata circumscripta incognita”] [1].
Kiedy mamy do czynienia z pacjentem, który skarży się na wypadanie włosów, po pierwsze konieczne jest zebranie szczegółowego i dokładnego wywiadu mającego na celu wyszukanie zdarzeń, które mogą być prawdopodobną znaną przyczyną łysienia telogenowego. Następnie można przeprowadzić test pociągania, który pozwala na mikroskopowe określenie, czy korzenie włosów są w fazie telogenu czy anagenu. Aby potwierdzić rozpoznanie kliniczne, często konieczne jest wykonanie wideodermatoskopii, a czasami nawet badania histopatologicznego owłosionej skóry głowy.

Łysienie plackowate rozlane częściej występuje u pacjentów w wieku od 20 do 40 lat, najczęściej u kobiet. Dlaczego ta choroba nie prowadzi do powstawania ognisk wyłysienia? Rebora pierwszy zasugerował, że jeśli łysienie plackowate występuje na obszarze owłosionej skóry głowy objętej przez łysienie androgenowe, gdzie występują zsynchronizowane mieszki włosowe, które charakteryzują się brakiem równowagi stosunku proliferacji/różnicowania, to w rezultacie dochodzi do wystąpienia ostrego i rozlanego wypadania włosów w fazie telogenu z towarzyszącą obecnością rzadkich włosów dystroficznych [2,3]. Tosti i wsp. szczegółowo opisali dermatoskopowe cechy łysienia plackowatego rozlanego: liczne rozlane żółte kropki odpowiadające ujściom mieszków włosowych zarówno pustych jak i zawierających włosy oraz krótkie odrastające włosy [4]. Na zależnych od androgenów obszarach owłosionej skóry głowy często stwierdza się obecność różnic w średnicy łodyg włosów. Czasami można też wykryć obecność włosów wykrzyknikowych, włosów martwych (czarne kropki) oraz nielicznych włosów dystroficznych.
Park i wsp. wyjaśnili możliwy mechanizm powstawania „ograniczonego łysienia plackowatego rozlanego” [1]. Stwierdzili, że wypadanie włosów w łysieniu plackowatym obejmuje szpiczaste włosy dystroficzne i/lub włosy w fazie telogenu:

  • W przypadku, gdy na obszarze wypadania włosów wszystkie mieszki włosowe w fazie anagenu utracą dystroficzne korzenie, wypadanie włosów doprowadzi do powstania łysej powierzchni;
  • W przypadku, gdy duża liczba mieszków włosowych na obszarze objętym chorobą właśnie weszła w fazę telogenu, w okolicy tej będzie występować ścieńczenie włosów, ponieważ łodygi włosów w fazie telogenu mają jaśniejszy kolor i mniejszą średnicę niż włosy w fazie anagenu występujące w prawidłowym obszarze otaczającym zmiany chorobowe.

Zgodnie z naszym doświadczeniem zaledwie u kilku pacjentów z łysieniem plackowatym rozlanym występowały ogniska wyłysienia typowe dla łysienia plackowatego.
W ostatnio przeprowadzonym badaniu zaproponowano następujące objawy tej choroby włosów w badaniu histopatologicznym: przebieg bez bliznowacenia z zachowaną liczbą aparatów włosowo-łojowych [ang. follicular unit] i zmniejszoną liczbą mieszków włosowych włosów końcowych, w szczególności z niewielką liczbą mieszków włosowych włosów końcowych w fazie anagenu; z podwyższoną liczbą struktur w fazie telogenu z obecnością co najmniej jednej jednostki włosowej w okresie telogenu z towarzyszącą brodawką włosową [ang. telogen germinal unit] i/lub jednego małego mieszka włosowego w fazie telogenu; przy czym poszerzone ujście lejka mieszka włosowego jest często niedrożne z powodu obecności czopu keratynowego lub łojowego [5].
Rokowanie w tej chorobie jest na ogół korzystne, szczególnie w porównaniu z innymi klinicznymi rodzajami łysienia plackowatego. Postępowanie terapeutyczne w przypadkach łysienia plackowatego rozlanego obejmuje miejscowe leczenie sterydami w celu zmniejszenia niekorzystnego wpływu stanu zapalnego na mieszki włosowe, oraz stosowanie płynu zawierającego minoksydyl w celu wywołania odwrócenia procesu miniaturyzacji włosów. Rokowanie jest bardzo dobre i umożliwia w ciągu kilku miesięcy uzyskanie prawie całkowitego odrostu włosów i poprawy wyników dermatoskopii.

Piśmiennictwo

  1. Park J, Song KH, Nam KH (2013) Circumscribed alopecia areata incognita. Australas J Dermatol 54: 52-54.
  2. Rebora A (1987) Alopecia areata incognita: a hypothesis. Dermatologica 174: 214-218.
  3. Rebora A (2011). Alopecia areata incognita. J Am Acad Dermatol 65: 122.
  4. Tosti A, Whiting D, Iorizzo M, Pazzaglia M, Misciali C, et al. (2008) The role of scalp dermoscopy in the diagnosis of alopecia areata incognita. J Am Acad Dermatol 59: 64-67.
  5. Miteva M, Misciali C, Fanti PA, Tosti A (2012) Histopathologic features of alopecia areata incognito: a review of 46 cases. J Cutan Pathol 39: 596-602.

Piraccini BM, Alessandrini A (2014) Diffuse Hair Loss in a Young Female. Hair Ther Transplant 4: 122. doi:10.4172/2167-0951.1000122
Oryginalny tekst: diffuse-hair-loss-in-a-young-female-2167-0951.1000122
Copyright: © 2014 Piraccini BM, i wsp. Niniejszy ogólnodostępny artykuł udostępniony na warunkach licencji Creative Commons w zakresie uznania autorstwa, która zezwala na nieograniczone wykorzystanie, dystrybucję i powielanie na każdym nośniku pod warunkiem, że zostanie podany autor i źródło.

Tłumaczenie wykonane na zlecenie Trycholog.info – Jeżeli chcesz skorzystać z tego tekstu, nie zapomnij podać linku do tego artykułu.